Dit artikel over twee tentoonstellingen van Saskia Noor van Imhoff verscheen donderdag 15 maart 2018 in Het Parool.
Een andere blik op kunst
Kunstprijs 2017: Ontregelende tentoonstellingen
Saskia Noor Imhoff heeft twee tentoonstellingen in Amsterdam. Werk van de winnaar van de ABN Amro Kunstprijs 2017 is te zien in de Hermitage en in Circl op de Zuidas.
De eerste pinautomaat van ABN Amro, stenen van aluminium, afgestoten prenten, en bakken zout, heel veel zout. Saskia Noor van Imhoff (1982), winnaar van de ABN Amro Kunstprijs 2017, mocht in een lange hal van De Hermitage Amsterdam een uitgebreide presentatie maken. De tentoonstelling, met de titel #+32.001 Hot-bain marie drop-in, is onderdeel van de prijs, die verder bestaat uit een publicatie en een bedrag van tienduizend euro.
Van Imhoff maakt veelal installaties waarin zij allerhande objecten verzamelt en samenstelt – en daarbij past zij niet zelden de architectuur van de tentoonstellingsplek aan. In haar huidige expositie in Circl Art Space, #+34.00, plaatste ze bijvoorbeeld een groot L-vorming plateau dat de verhoudingen van dit paviljoen van ABN Amro op de Zuidas spiegelt.
Ze positioneerde voorwerpen uit de kunstcollectie van de bank op en aan dat plateau, maar deed dat nogal onorthodox. Ze plaatste een door Christo ingepakt boek ín een kunstwerk van Hans van den Ban. Een reliëfdruk van Jan Schoonhoven onttrekt ze bijna aan het oog, zo hoog hangt het aan de wand, half achter een balk en maar half uitgelicht. Zo zie je kunst nooit, en daarmee maakt ze je bewust van de ongeschreven regels om kunst te exposeren.
Context als expositiemateriaal
Ze vestigt met haar installaties de aandacht op de systemen die achter het tentoonstellen en bewaren van kunst schuilen. ‘Van Imhoff maakt het onzichtbare zichtbaar en zet daarbij de ruimte en context waarin ze exposeert volledig naar haar hand. Je zou kunnen zeggen dat die context uiteindelijk haar echte materiaal is,’ vermeldt het juryrapport van de Kunstprijs.
Die context is in haar expositie in De Hermitage niet de tentoonstellingslocatie, maar de instelling die haar de prijs heeft toegekend. Het idee voor deze tentoonstelling kwam voort uit een gesprek met Danila Cahen (kunstcurator bij ABN Amro) over de vorming van de kunstcollectie van de bank; over de kunstwerken die zijn toegevoegd aan de collectie, en de werken die zijn verkocht. De tentoonstellingen in Circl en De Hermitage zijn in zekere zin elkaars pendanten; in Circl exposeert ze kunstwerken die zich in de bedrijfscollectie bevinden en in De Hermitage gaat het vooral over wat is afgestoten.
De grote hoeveelheid zout in De Hermitage zou je kunnen zien als symbool voor dat mechanisme van bewaren en verwijderen, dat achterliggende systeem van aantrekken en afstoten. Met zout kun je voedsel conserveren, maar zoutkristallen kunnen ook een eroderend effect hebben en bijvoorbeeld gaten in stenen veroorzaken.
Van Imhoff plaatste dat zout in vitrines die doen denken aan koeltoonbanken. Een koelmachine vertraagt, net als zout, natuurlijk ook een vergankelijkheidsproces. Zoals een kunstwerk dat door een bedrijf of museum wordt gekocht ook terechtkomt in een gekoeld archief, waar het wordt bewaard voor later.
Maar kunst kan natuurlijk ook worden afgestoten. Zo kocht Van Imhoff op een veiling etsen en prenten die vroeger onderdeel waren van de kunstcollectie van ABN Amro, en plaatste ze die in een vitrine met zout.
De bank zal naar aanleiding van de prijs één werk van Van Imhoff aankopen voor de eigen collectie; de cirkel zou mooi rond zijn als dat deze vitrine is en de afgestoten afdrukken terugkeren.
Uitnodiging tot speuren
Zie je eenmaal dit soort relaties, dan maakt Van Imhoff de Sherlock Holmes in je wakker. Alle objecten in De Hermitage zijn op de een of andere manier met elkaar verbonden. Het rvs van de vitrines lijkt weer op het materiaal van de ‘bankomaat’, een pinautomaat uit 1968, die Van Imhoff uit het historische archief van ABN leende. Een knipoog naar de organisatie die deze tentoonstelling en Kunstprijs mogelijk maakte?
Zij plaatste de oude pinautomaat in een nis, waar deze van achteren wordt verlicht door een roze lamp. Dit soort lampen wordt gebruikt in broeikassen om gewassen sneller te laten groeien. Voor de nis ligt een steen, die kan natuurlijk niet groeien, maar dankzij Van Imhoff heeft hij zich toch kunnen vermenigvuldigen. Met behulp van een zandmal goot zij een identieke tweelingbroer van aluminium die even verderop in de tentoonstelling ligt. Het maken van zo’n mal tast de steen aan, dat dan weer wel. Zo zijn er steeds weer linkjes te leggen met behouden en afstoten, met groei vertragen en versnellen. Van Imhoff laat je speuren en daarmee beter kijken naar een kunstbiotoop.
– (c) Sophia Zürcher