Waarom worden kunstwerken gebruikt in televisieseries? In deze serie blogs diep ik iedere aflevering een scene uit. Deze keer: waarom wordt Julian Schnabel belachelijk gemaakt in Orphan Black?
Orphan Black, seizoen 4, aflevering 3
In aflevering 3 van seizoen 4 van Orphan Black vindt een vreemde bashing plaats van Julian Schnabel. De makers van de serie achten deze kunstenaar blijkbaar zó bekend, dat ze er vanuit gaan dat de kijkers ook zonder afbeeldingen wel weten wie dat is. In de aflevering met de titel The Stigmata of Progress vindt de volgende dialoog plaats:
Adele: “I met Julian Schnabel once… at a retrospective in LA. I was sort of bulimic at the time, so I thought… I thought it would be fun to leave a puddle of barf in front of Dog in the Revolving Door.”
Felix: “What?! Hahaha! Oh, my God, what I would give to barf on a Schnabel! Jesus!”
Felix is de broer van Sarah, en die dame is de feitelijke hoofdpersoon van de serie Orphan Black. In de eerste aflevering ziet Sarah een vrouw op het perron staan die precies op haar lijkt, alsof het haar identieke tweeling is. Deze vrouw springt voor de trein, en Sarah neemt haar identiteit over. Vervolgens komt ze erachter waarom de vrouw (Beth) zo op haar lijkt. En waarom ze zelfmoord pleegde.
Maar anyway, die verhaallijn doet er voor Julian Schnabel minder toe, want het gaat nu over Sarahs broer Felix. Ze zijn geen bloedverwanten, Sarah en Felix zijn geadopteerd door Siobhan. Sarah laat Felix in de steek aan het einde van seizoen 3, waarna Felix op zoek gaat naar zijn biologische familie, en zijn halfzus Adele vindt. Dat is dus de dame die voor een Schnabel kotste. Belangrijk voor het verhaal is dat Felix in Adele een geestverwant vindt. Kijk ze eens hun zelfgemaakte cocktails drinken tussen de graffitimuren, basketballers en skaters. Die ‘ruige’ levensstijl, daar kom ik zo op terug.
Scherven
Eerst even naar Schnabel. Schnabel haalde de kunstgeschiedenisboeken met zijn doeken waarop hij scherven van servies bevestigde. Zijn doeken zijn groot, heel groot. Het werk waar Adele voor gekotst heeft meet zo’n 488 bij 244 centimeter. Het Stedelijk Museum Amsterdam schreef ooit een interessant blog toen ze een ander werk van Julian Schnabel moesten transporteren; dit werk moest ingepakt worden in een doos van 446 bij 29 bij 319 cm. Bekijk hier het filmpje.
Kunstcritici zijn niet enthousiast over het grote werk van Schnabel. Zijn werk gaat over het opdelen van het oppervlak van het schildersdoek (zoals dus te zien is aan die bekende werken met scherven), en dat wordt gelijkgeschakeld aan oppervlakkig. Het zou niet meer zijn dan een uiterlijk. Dit is iets wat postmoderne kunst vaker wordt verweten: in een tijd waarin anything goes (hét motto van het postmodernisme), gaat het meer om vorm dan om inhoud. Schnabels werk wordt theatraal genoemd, arrogant, Frieze noemt sommige werken ‘unspeakable kitsch’ en, misschien nog wel pijnlijker: irrelevant.
Adele spreekt in Orphan Black van een overzichtstentoonstelling in Los Angeles, maar die heeft in het echt nooit plaatsgevonden. Jeffrey Deitch had wel ooit plannen om een retrospectief te organiseren in het MOCA Los Angeles, en LA Weekly schreef daarover: “Because really, does Los Angeles need a Julian Schnabel retrospective? Does anyone?”
Dus Schnabel een beetje kapot lopen maken zoals Felix en Adele in Orphan Black doen, is eigenlijk redelijk conform de norm.
Maar waar komen de opmerkingen opeens vandaan?
En waar ik me nog het meest het hoofd over breek: waarom wordt Dog in Revolving Door zo expliciet bij naam genoemd?
Dat werk is namelijk niet kenmerkend voor Schnabels oeuvre. Het werk waar Adele voor heeft gekotst komt uit 1973, een jaar nadat Schnabel was afgestudeerd. Hij was toen nog niet bezig met die serviesscherven waar hij bekend mee werd. Dog in Revolving Door (zonder ’the’ in de titel zoals Adele zegt) is een groot wit werk waarin drie taferelen zweven: links een silhouet van een hond omringd met gele streepjes (alsof ‘ie straalt), in het midden een blauwe hond in een koker (de draaideur), en rechts een lege draaideur. Het is een soort stripje, met aanloop, gebeurtenis en slot.
Er moet een reden zijn dat juist Dog in Revolving Door bij naam wordt genoemd. Ik kom er niet achter. Op internet is dit werk bijna niet te vinden; alleen op de website van Julian Schnabel zelf (in de categorie ‘Early Work’), op Pinterest, en op een blog van een schilder die schrijft over honden in de hedendaagse kunst. Ik vermoed dat dit schilderij een inside joke is, misschien heeft een van de makers van Orphan Black dit werk in bezit? Schnabels galerie Blum & Poe kan mij niet vertellen of het werk zich in een publieke of een private collectie bevindt, en de makers van de televisieserie laten me niets weten.
Streetwise
Maar waarom moet Adele kotsen van een draaideur? Waarschijnlijk uit ze haar afkeer tegen waar Schnabel voor staat: zijn machostijl en commerciële succes. Het tegenovergestelde van de alternatieve levensstijl van de hoofdpersonen (op IMDB wordt Sarah omschreven als ‘streetwise hustler’). Van Adele weten we niet zo heel veel, maar Felix des te meer. Hij is homoseksueel, drugsgebruiker, dealer, soms prostituee. Best bijzonder dat daar niet zo moeilijk over wordt gedaan in deze Canadese serie; het gaat in dit seizoen vooral om zijn eenzaamheid. In deze context is het misschien ook goed om te zeggen dat Felix zelf kunstenaar is, in de zin dat hij de muren van zijn loft beschildert. Dan schildert of sprayt hij halfnaakt, met alleen een leren schort om, en is hij ‘in the zone’. Zo ziet het eruit:
Deze expressieve vorm van kunstenaarschap meent authentieker te zijn (want: the zone) dan het anything goes van Schnabel. Maar de kunst van Felix en de anekdote van Adele zijn net zo overdreven als de formaten van Schnabels schilderijen.