Waarom worden kunstwerken gebruikt in televisieseries? In deze serie blogs diep ik iedere aflevering een scene uit. Deze keer: wat doet dat schilderij van Vincent van Gogh in Jessica Jones?
Jessica Jones, seizoen 1, aflevering 1
Dit is deel 2 van een weblog over Van Gogh in televisieseries. Klik hier voor deel 1 over Van Gogh in Friends.
Jessica Jones
Ik dacht aanvankelijk dat De Sterrennacht alleen in de Amerikaanse serie Jessica Jones voorkwam omdat het van een Bekende Kunstenaar is. Het werk komt één keer voor en wel in de eerste aflevering. Jessica Jones is gebaseerd op een stripverhaal, en de hoofdpersoon Jessica (Krysten Ritter) is een privédetective (schuine streep superheld). In de eerste aflevering vragen twee ouders aan haar of ze hun dochter Hope Shlottman (Erin Moriarty) kan opsporen. Deze voorbeeldige NYU-student is namelijk opeens verdwenen. Jessica brengt een bezoek aan Hope’s beste vriendin en roommate Mei, en daar, achter de voordeur van het studentenhuis, hangt een reproductie van De Sterrennacht. Kijk maar goed:
De serie speelt zich af in Hell’s Kitchen in New York. Het schilderij woont ook in die stad, in het MoMA, dus het is niet ondenkbaar dat Mei of Hope het museum bezochten en een aandenken meebrachten (De Sterrennacht is de best verkochte kaart van het museum). Of misschien is het logischer dat deze poster is opgehangen door de nieuwe huisgenoot van Mei. Deze Raj (op de afbeelding hierboven links) lijkt een student aan een kunstacademie te zijn die iets doet met performance en video. De link is dan nogal oppervlakkig: Raj is een kunstenaar, dus hangt hij afbeeldingen op van kunstwerken want hij heeft Smaak. In de keuken van het appartement hangt ook nog De Kus van Klimt. Maar waarom geen foto van performancekunstenaar Marina Abramović gezien zijn artistieke praktijk? Tja, aan De Sterrennacht kan je in ieder geval direct zien dat het een Bekend Kunstwerk is.
Sterrennacht
Van Gogh maakte dit bekende schilderij op basis van wat hij zag vanuit zijn kamer in een inrichting in Saint-Rémy in 1889.
Van Gogh schreef een jaar eerder, in 1888, in een brief aan Theo het volgende:
“I must warn you that everyone will find that I work too quickly.
Don’t you believe a word of it.
Isn’t it the emotion, the sincerity of our feeling for nature, that leads us and — if these emotions are sometimes so strong that we work — without feeling that we’re working — when sometimes the brushstrokes come in a sequence and in relation one to another like the words in a speech or a letter — then we have to remember that it hasn’t always been like that, and that in the future there will also be quite a few heavy days without inspiration. So we have to strike while the iron’s hot and lay aside the bars we forge.”
Er spreekt een soort bezetenheid uit deze passage die ook past bij een detective als Jessica Jones. Een andere link is die van de psychische problemen. Depressies en wanen spelen zowel in het leven van Van Gogh als van Jones een grote rol. Het verhaal van Van Gogh kennen we: het oor, de zelfmoord. Jones liep bij een psycholoog vanwege een trauma uit haar verleden, en schrikt regelmatig van waanbeelden. En dan de schurk van de serie, Kilgrave (David Tennant). Hij kan je geest beïnvloeden, hij kan met slechts zijn stem mensen laten denken dat ze iets willen doen wat ze eigenlijk helemaal niet wilden doen. Zoals zichzelf opsluiten in een kast, of van het balkon springen. Allemaal nogal intens dus.
De dood?
Volgens kunsthistoricus Petra ten-Doesschate Chu is De Sterrennacht een meditatie op de dood omdat Van Gogh diverse elementen schilderde die hij daarmee associeerde. Zo stonden cipressen in Frankrijk altijd bij begraafplaatsen, en zou de schilder eens geschreven hebben dat hij sterren ziet als de eindbestemming van mensen.[1] Maar het komt niet over als een sinister schilderij. In tegendeel, het kolkt en bruist. Volgens ten-Doesschate Chu wordt de dood in dit schilderij niet gezien als een einde, maar als de opname van het individu in het universum. Is dit schilderij een hint naar het lot van een personage?
Voor iedereen
Hoe zou Van Gogh het eigenlijk vinden om in zoveel televisieseries voor te komen? Als ik kunsthistoricus Ernst Gombrich mag geloven, zou Van Gogh het heel fijn vinden om zo’n breed publiek te bereiken:
“He longed for unsophisticated art which would not only appeal to rich connoisseurs but give joy and consolation to every human being.”[2]
Verwijzingen
[1] Petra ten-Doesschate Chu, Nineteenth-Century European Art, 2nd edition, Pearson 2006, p. 438
[2] E.H. Gombrich, The Story of Art, 16th edition, Phaidon 1995, p. 546