Waarom worden kunstwerken gebruikt in televisieseries? In deze serie blogs diep ik iedere aflevering een scene uit. Deze keer: wat doet dat boek over Vincent van Gogh in Friends?
Friends, seizoen 5, aflevering 23
Een man probeert een encyclopedie te verkopen: “So, here’s somebody interesting, Joey. What do you know about Van Gogh?”
Joey: “He cut off his ear.”
Verkoper: “And?”
Joey: “I’m out.”
Verkoper: “He painted that.”
Joey: “Wow! That’s pretty nice. I thought he cut off his ear ‘cause he sucked. What else you got in there?”
– Friends, seizoen 4, aflevering 3
Ik wilde een blog schrijven over Vincent van Gogh in de serie Jessica Jones. Ik zag namelijk direct in de eerste aflevering De Sterrennacht. Maar ik zou ook kunnen schrijven over Van Goghs in allerlei andere series: Doctor Who, Family Guy, How I met your mother… Zijn werk is ongetwijfeld zeer geliefd bij set designers omdat het eenvoudig als ‘kunst’ te herkennen is. Maar zijn er ook inhoudelijke linken tussen de schilderijen van Van Gogh en de televisieseries? Of gaat de inhoudelijke kennis, zoals in de quote hierboven, niet verder dan dat de schilder zijn oor afsneed?
Tickets voor Van Gogh
Van Gogh komt twee keer voor in mijn lievelingsserie Friends, in de hierboven genoemde aflevering en in seizoen 5 aflevering 23, waar deze tekst over gaat. Phoebe (Lisa Kudrow) stelt voor om met z’n allen naar Las Vegas te gaan om hun vriend Joey (Matt LeBlanc) op te zoeken. Rachel (Jennifer Aniston) kan niet, want zij moet een presentatie geven op haar werk, en ook Ross (David Schwimmer) wil later aanhaken, want hij heeft kaarten voor een tentoonstelling van Van Gogh. Ross: “I’ve been waiting like a year for this.” Zeker voor Grote Sterren als Van Gogh moet je moeite doen om aan tickets te komen, en die geef je dan niet zomaar op. Een tentoonstellingsbezoek als een popconcert, dat mag ik wel. En in New York zijn de Van Goghs natuurlijk wat schaarser dan in Nederland.
Strohoed
Maar goed, Ross had dus net zo goed kaartjes kunnen hebben voor Hollandse meesters uit de zeventiende eeuw, of Da Vinci. Of komt er nog een inhoudelijke link? Die avond leest Ross over Van Gogh om goed beslagen ten ijs te komen. Heel intellectueel van hem dat hij zich zo goed voorbereid op een tentoonstellingsbezoek. Hij bladert door een boek met zelfportretten van de bekende Nederlandse schilder. Hij houdt stil bij Zelfportret met pijp en strohoed (1887). Denk ik. Ik zie de pagina natuurlijk ondersteboven, en Van Gogh heeft nogal veel zelfportretten gemaakt (zo’n veertig stuks). Ik herken een gele strohoed, een pijp en een lichtblauw hemd. Door de lichte kleuren oogt het werk zomers en ik vind het verrassend dat dit maar een paar jaar na de donkere De Aardappeleters (1885) is gemaakt. Maar Van Gogh ontwikkelde zijn stijl snel. Wikipedia denkt dat Van Gogh het maakte in de zomer van 1888 in Arles, maar het Van Gogh Museum (de eigenaar van dit schilderij) schrijft dat Van Gogh het al in september/oktober 1887 in Parijs schilderde. Een zomers werk gemaakt in de herfst dus. In 1886 trok vertrok Van Gogh naar Parijs en kwam hij in contact met het impressionisme. Vandaar deze losse verftoets.
Expressie
Dan kijkt Ross op en kijkt hij het appartement van Rachel en Monica in: “Oh my God! That’s Rachel naked! I can’t look at that! I am looking at this. [richt zich weer op zijn boek] Okay, vivid colors, expressive brush strokes…”. Feitelijk klopt dat; op de website van het Van Gogh Museum staat zelfs letterlijk ‘Van Gogh is obviously well known for his thick and expressive brush strokes’. Het klopt ook bij het schilderij op pagina die hij open heeft liggen. Van Gogh leerde in Parijs dat kleur en verfstreken emoties kunnen uitdrukken. Uiteindelijk vervormde hij ook de realiteit om zijn betekenissen beter te doen uitkomen. Hij solde met proporties en liet de natuurgetrouwe kleuren los.
Miscommunicatie
Ross denkt dat Rachel naakt rondloopt om hem te verleiden. Hij denkt dat het een uitnodiging is voor ‘the physical act of love’, maar hij heeft het mis. De aflevering (getiteld The One in Vegas part 1) gaat over miscommunicatie. Over gebeurtenissen, signalen en woorden die verkeerd worden geïnterpreteerd. Helaas past het oeuvre van Van Gogh wat dat betreft niet in deze aflevering, en had Ross net zo goed naar een andere expositie kunnen gaan. Van Gogh werd misschien in zijn tijd door sommigen miskend, maar niet volledig verkeerd geïnterpreteerd.
Het is toeval, maar het is wel weer grappig dat Ross nou juist een werk bekijkt waarover Wikipedia en het Van Gogh Museum verschillend schrijven.
Klik hier om naar deel 2 van dit weblog te gaan, over Van Gogh in Jessica Jones.