Waarom worden kunstwerken gebruikt in televisieseries? In deze serie blogs diep ik iedere aflevering een scene uit. Deze keer: wat doen die conceptuele kunstwerken van Damien Hirst in Borgen?
Borgen, seizoen 3, aflevering 1
Hoe vaak zie je nou kunstenaars vermeld in de aftiteling van een televisieserie? Vaak zijn kunstwerken niet meer dan decoratie, en decorstukken hoef je natuurlijk niet stuk voor stuk te benoemen. In Amerikaanse series zie ik nooit de kunstwerken in de aftiteling. Wat een verrassing als het kopje ‘Billedkunst’ langskomt in de aftiteling van de eerste aflevering van het derde seizoen van de Deense dramaserie Borgen. Damien Hirst krijgt netjes credits:
Oud-‘statsminister’
Die credits zijn er ongetwijfeld omdat Borgen stijl heeft. Dit derde seizoen is een lust voor het oog, vol (Scandinavisch) design. De hoofdpersoon, Brigitte Nyborg (Sidse Babett Knudsen), heeft bijvoorbeeld zomaar de Polder Sofa (2005) van Hella Jongerius in de woonkamer van haar penthouse staan. Nyborg, die in voorgaande seizoenen premier van Denemarken was, werkt nu in het bedrijfsleven (denk aan het carrièrepad van Tony Blair) en kan zich design veroorloven. Ze geeft onder meer motiverende lezingen, wordt voor bestuursvergaderingen in Hongkong per helikopter vervoerd en verdient aan haar kleding te zien big bucks. Journalist Katrine Fønsmark (Birgitte Hjort Sørensen) wijst er later op dat de voormalige premier een horloge heeft dat voor de gemiddelde Deen drie maanden salaris kost.
Dat klinkt allemaal prettig voor de hoofdpersoon, maar waar gaat dit derde seizoen dan over? Nou, met Nyborgs partij gaat het niet zo goed. De Middenpartij, nu met Jacob Kruse (Jens Jacob Tychsen) aan het roer, lijkt alle idealen te hebben verloren omwille van economisch succes. Zo dreigt de partij een deal te maken met de Vrijheidspartij (de Deense versie van de PVV) waardoor immigranten al na een klein vergrijp hun verblijfsvergunning verliezen. Nyborg voelt zich genoodzaakt terug te keren naar de politieke arena, want haar werk is toch nog niet gedaan. Zie hier, de trailer van seizoen 3:
Bij het eerstvolgende partijcongres zal Nyborg het opnemen tegen de huidige leider Kruse. Dit congres vindt plaats in Museum Arken, het Deens museum voor moderne en hedendaagse kunst. Een opvallende keus… tenminste, ik vind het maar moeilijk om me een Nederlands partijcongres in het Stedelijk voor te stellen. De Deense politici lopen hier langs diverse kunstwerken van Damien Hirst, zoals
halve koeien op sterk water
En een beeldje van een zwangere vrouw die half open is gesneden zodat we haar binnenste en de foetus kunnen zien.
Klinische Hirst
Damien Hirst maakt zowel abstracte als realistische kunstwerken. Met realistisch bedoel ik dat hij spullen kiest en die exposeert, soms een beetje aangepast, soms niet. Geen symboliek of afbeelding van iets, het is wat het is: medicijndoosjes in kastjes, schapen op sterk water. Wie denkt dat het Damien Hirst alleen te doen is om het shockeren, heeft het mis. Bij die kunstwerken gemaakt van spullen is de dood, of eigenlijk het uitstellen daarvan, het dominante thema. Het oogt niet smerig, maar klinisch. Dat maakt het misschien wel ongemakkelijker. Ook bij zijn abstracte spot paintings (vrolijk gekleurde stippen in een strak raster) gaat het daarover; ze zijn genoemd naar pillen. ‘It’s about repetition, it’s about endlessness, it’s about immortality,’ vertelt Hirst in de documentaire Damien Hirst: Thoughts, Work, Life (2012). In Borgen komt ook een muur vol stippen voor:
Is het toeval dat we juist Jon Berthelsen (Jens Albinus), een zwevende kiezer, langs een spot painting zien lopen tijdens het congres?
Begin 2012 exposeerde Hirst ál zijn spot paintings in alle galeries van megakunsthandelaar Larry Gagosian. De eerste die ‘The Complete Spot Challenge’ volbracht, die dus alle schilderijen in New York, Beverly Hills, Londen, Parijs, Rome, Athene, Genève en Hongkong had gezien, won een print. Het is een spelletje voor rijke lui. Het is een theatraal gebaar, het is Damien Hirst als zakenman op zijn best. Hij bespeelt de markt, creëert luidruchtige pr, en volgens sommigen is juist dát zijn echte kracht. Hij is geregeld voorpaginanieuws en dan gaat het vooral over cijfers.
Iedere kunstenaar is ook een ondernemer, en Hirst is in ieder geval een hele goeie. Hij organiseerde zijn eerste tentoonstelling zelf (‘Freeze’), en het werd legendarisch omdat het de weg voor het succes van de Young British Artists vrij maakte. Zijn For the Love of God is gemaakt met 14 miljoen pond aan materialen, en verkocht voor 50 miljoen pond. Ik herhaal: 50 miljoen pond! In 2012 had hij ongeveer honderd kunststudenten in dienst. In oktober opent hij in Londen zijn eigen museum (à 40 miljoen pond). Maakt Damien Hirst kunst of omzet?
De Middenpartij in Borgen kan het Museum Arken als locatie voor het congres hebben gekozen om zich te profileren als hedendaags en vooruitstrevend. Maar ik denk dat de makers van de serie hier Damien Hirst vooral opvoeren om een thema uit te lichten: pragmatisme versus idealisme. Tijdens het congres verwijt premier Kruse zijn uitdaagster ‘salonsocialisme’ en benadrukt hij dat hij tenminste echte resultaten boekt. Kruse: ‘Naar mijn idee staan de gedelegeerden voor een simpele keuze. De keuze tussen Brigitte Nyborgs droomfabriek en de echte wereld.’ Een keuze tussen het ideale en het direct haalbare, inhoudelijk of financieel succes, kunst of cijfers.
Meer weten over Hirst?
Hier een interessante video van Tate: